گره فرش چیست ؟ (تعداد گره فرش)

گره به رشته­های کوتاهی از نخ گفته می­شود که دور تار تنیده می­شود و شکل و نقش اصلی فرش را به وجود می­آورد که در اصطلاح به آن پرز فرش می­گویند. البته اصطلاح خامه نیز به همین منظور به کار برده می­شود و به پرز فرش، خامه نیز گفته می­شود. نحوه گره در فرش­های دستباف به دو نوع اصلی گره فارسی و گره ترکی تقسیم­بندی می­شود که هر کدام از این دو نوع گره نیز انواعی دارند.

البته تعداد گره­های موجود در فرش بافی بسیار زیاد هستند ولی گره­های معمول و رایجی که در فرش بافی (مخصوصا در ایران) استفاده می­شوند گره­های متقارن (ترکی) و گره­های نامتقارن (فارسی) هستند. از سایر گره­های فرش می­توان به گره­های U شکل (تقلبی)، اسپانیولی، مغلوب، قرضی، هنری و . . . . اشاره کرد که در جای خود توضیح داده خواهند شد.

گره فارسی چیست و چگونه بافته می­شود؟

گره فارسی یا نامتقارن معمولا با دست زده می­شود و شاید بتوان گفت نسبت به گره ترکی اندکی از استحکام کم­تری برخوردار است (شاید). (چراکه در گره ترکی خامه یا همان پرز به دور هر دو تار تنیده می­شود ولی در گره فارسی، پرز به دور یکی از تارها تنیده می­شود) البته که بسیاری از افراد اعتقاد دارند که تفاوتی میان این دو گره وجود ندارد و هر دو از استحکام خوب و قابل قبولی برخوردارند. در شیوه بافت فرش با گره فارسی، خامه یا پرز فرش را به دور تار پشتی و عقبی می­پیچند و از تار دوم و جلوی عبور می­دهند و اضافی نخ را با چاقو می­برند. گره­های این نوع بافت از پشت فرش ظریف­تر دیده شده و در کل فرشی که با این نوع گره بافته شده نرم­تر و منعطف­تر خواهد بود. معمولا فرش­های ابریشمی را با این نوع گره می­بافند.

در دار فرشی که با گره فارسی بافته می­شود از چوب کوجی استفاده می­شود که سبب می­شود اندکی چله نرم­تر و منعطف­تر باشد. (همانطور که اشاره شد این کار به این علت است که بافنده باید با دست گره­های فرش را بزند و کوجی باعث می­شود که تارهای جلویی اندکی به سمت جلو بیایند و فاصله­ای بین تار و پود ایجاد شود تا بافنده بتواند در این فضا کار کند. علاوه بر این عبور دادن پود از لابه­لای تارها نیز راحت­تر انجام شود)

گره ترکی چیست و چگونه بافته می­شود؟

گره ترکی یا متقارن به گره­هایی گفته می­شود که پرز یا خامه توسط بافنده به دور هر دو تار زیر و رو تنیده شده و بعد از عبور از میان چله، گره خورده و در انتها با لبه چاقو بریده می­شود. در این نوع گره، از قلاب ترکی که نوک آن بلند است و در انتهای خود برجستگی ریزی برای گرفتن و رد کردن پرز دارد، استفاده می­شود.

میزان مصرف پرز و خامه در این نوع از بافت بیشتر از گره فارسی می­باشد و فرشی که با این نوع از گره بافته می­شود در انتهای کار سفت و متراکم خواهد بود. گره متقارن به دو نوع ترکی و کردی دسته­بندی می­شود. اگر گره­ایی را که بافنده می­زند از سمت راست دارای تقارن باشد، به آن ترکی و اگر از سمت چپ گره­های بافته شده دارای تقارن باشند در اصطلاح به آن کردی گفته می­شود.

بر خلاف گره فارسی، در بافت فرشی که با گره ترکی انجام خواهد گرفت، از چوب کوجی استفاده نمی­شود و تارها و چله در ابتدای کار به محکم­ترین حالت خود کشیده می­شوند و اگر بخواهند به دلیلی تارها را اندکی شل و سفت کنند، از پیچ و مهره سر دار استفاده می­کنند و شاید یکی از دلایلی که از قلاب استفاده می­شود همین فشردگی تارها می­باشد. چرا که این تراکم، عبور پرز از لابه­لای تارها را برای دست سخت و مشکل می­کند و باید از قلاب برای عبور دادن پرزها و گره زدن رج­ها استفاده کرد.